Büyük Bir Kandırmaca: Plasebo

Hastaların ağrılarını dindirmek amacıyla doktorların hastalara boş ilaç verdiğini duymuşsunuzdur. İşin garip tarafı ise, hastaların bir kısmı, ilacın boş olduğu halde kendilerine iyi geldiğini ve rahatlattıklarını söylerler. Yalnız burada bir şeyi belirtmeliyim ki, hastalar ilacın boş olduğunu bilmezler. İşte, biz buna plasebo diyoruz, yani plasebo etkisi. Gelin biraz plasebo etkisini inceleyelim.

Plasebo konusunda uzun yıllardır araştırmalar yapılıyor. Öyleki bundan yaklaşık 70 yıl öncesine gidebiliriz, belki daha fazla! Plaseboyu tanımlamak gerekirse, hastanın ağrılarının geçeceğine inanması, doktora ve ilaca güvenmesi sonucu beyinde ortaya çıkan etkidir. Hasta denek olduğunu bilmez ve doktor tarafından kendisine, hiçbir işe yaramayan boş kapsül verilir ve bunu yutması istenir. İlacı vermeden önce doktor “bu ilaç sana iyi gelecek, bu ilaç baya güçlü bir ilaçtır, insanlar yaygın olarak bu ilacı kullanıyor” gibi söylemlerle hastanın kendisine ve ilaca güvenmesini sağlar. Bu durumda esas önemli olan, hastanın telkine dayalı ikna edilmesi, bir nevi ilaca karşı pozitif şartlanması gerekmektedir. Eğer hasta şartlanırsa, boş ilaç muhtemelen etkisini gösterecektir.

İlaca güvenen ve kullanan hastanın beyninde, olumlu etkiler meydana gelir. Bunun sebebi, hasta rahatsızlık duyduğu durumdan kurtulacağını düşünür ve buna inanır, bunun sonucunda ise beynin ödül merkezi aktif olur ve beyin dopamin salgılamaya başlar. Dopaminin bildiğimiz etkileri arasında ağrı kesici etkisi de bulunmaktadır. Bu sebeple goygoy muhabbeti yapılan bir ortama girdiğinizde ve muhabbete katıldığınızda, kendinizi rahatlamış hissedersiniz. Bunun sebebi dopamindir, ağrı kesici etkisinin göstergesi sizin rahatlamış olmanızdır.

Plaseboya sizin üzerinizden bir örnek vermek istiyorum. Herhangi bir ağrı, sızı yada ateşlenme gibi hastalıklar sebebiyle hastaneye gittiğinizde, doktorun odasına girmek için sıra beklerken, sıra size gelene kadar muhtemelen evdeki kadar kötü hissetmiyor bulursunuz kendinizi. Bunun sebebini hiç düşündünüz mü? Aslında çok basit, az önce anlattığımız etkilerden yola çıkarak, doktorun odasına girmeden önce, ister istemez kendinizi şartlarsınız. Doktorun size iğne veya serum yapacağını, ilaç vereceğini vs. düşünür ve kendinizi rahatlatmaya başlarsınız. Aslında bu süreçte beyniniz dopamin salgılamaya başlar ve belki de doktorun odasına girdiğinizde kendinizi iyi hissediyor olursunuz ve kendi kendinize “ben iyiyim, keşke gelmeseydim!” diye düşünebilirsiniz. Aslında eğer gitmeseydiniz, muhtemelen iyi olmayacaktınız. İyi hissetmenizin sebebi, hastaneye gitmenizdi. Hastaneye gittiniz ve kendinizi şartladınız, bunun sonucunda da iyi hissetmeye başladınız.

İşte Psikolog

Gördüğünüz gibi, maalesef kusurlu bir vücudumuz var ve kandırmak çok kolay! Denek eğer ilaca güvenir ve kendisini iyileşmeye şartlar ise, muhtemelen iyileşecektir. Bu telkin yöntemini hasta olmadığınız durumlarda da kullanabilirsiniz. Eğer kötü hissettiğiniz durumlarda, inanarak, kendinize “her şeyin güzel olacağını” söyler iseniz, muhtemelen kendinizi rahatlamış bulacaksınız. İnanmayan deneyip test edebilir, biliyorsunuz ki bilim deney ve gözlemler bütünüdür. Bunu deneyip gözlemlemek, bilimin doğru ve güvenilir olduğunu kendi gözlerinizle görmek demektir!