Evrimin Mekanizmaları: Genetik Sürüklenme

Genetik sürüklenme, ismini duydunuz mu bilmiyorum lakin, ismi sizce de çok havalı değil mi? Uzun süre duymuştum genetik sürüklenmeyi ama bir türlü araştırma fırsatı bulamamıştım. Geçtiğimiz günlerde bu konu hakkında da yazmam gerektiği kanısına vardım ve “paylaşılacak yazılar” listeme genetik sürüklenmeyi de ekledim. İsterseniz başlayalım.

Aslına bakarsak, genetik sürüklenme olayını, ismiyle pek bağdaştıramıyorum ben. Şimdi anlattığım zaman muhtemelen siz de bana katılacaksınız. İsmi ile açıklamasını yan yana koyuyorum ve arada herhangi bir köprü kuramıyorum. Belki de benim hatamdır bu, emin değilim.

Genetik sürüklenmeyi kısa ve öz bir şekilde izah etmemiz gerekirse, bir canlı popülasyonunda ki sık görülen genlerin tesadüfi olarak az görülmeye başlaması durumudur. Bunu biraz açacak olursak, herhangi bir popülasyonda görülme sıklığı fazla olan bir gen vardır ve doğadan bağımsız olarak bu genler yok olur (araba kazası, yıldırım çarpması, yasak avcılık vs.) ve önceden nadir görülen genler, zamanla baskın hale gelirken daha önce baskın olan genler artık daha nadir görülmeye başlanır. Aslında işler bir nevi tersine döner. Lakin dikkat etmemiz gereken bir husus vardır: Genetik sürüklenme, büyük popülasyonlara pek etki etmezken, küçük popülasyonlarda türleşme yönünü değiştirebilecek kadar öneme sahiptir. Zaten bu durum insanın mantığına yatmaktadır. Bir düşünün, 20 bireyden oluşan bir popülasyon var ve bu popülasyonda her 5 bireyde aynı gen var. Yani 20 bireyde toplam 4 farklı gen mevcut. Bu genleri “A,B,C,D genleri” olarak adlandıralım. A genine sahip 5 bireyden 3 ü öldüğü zaman, genlerin görülme sıklığı %25 iken, bu tesadüfi ölüm, oranları baştan aşağı değiştirecektir. Bir sonraki nesilde, A genleri daha nadir görülmeye başlarken, diğer genler popülasyon içerisinde artacaktır. Çünkü A genlerine sahip bireyler, seçilim baskısı sonucu değil, sadece yanlış zamanda yanlış yerde bulundukları için hayatta kalamamışlardır. Ortada bir seçilim baskısı olmadığı için, bu genlerin “bireye dezavantaj sağladığı için bireyin hayatta kalamadığını” söylemek yanlış olur. Yani bu ölüm, tamamen tesadüftür. Önceden hesaplanamaz ve öngörülemez bir durumdur.

Evrimi Anlamak

Aşağıya bıraktığım tabloyu incelediğiniz zaman, genetik sürüklenmeyi çok daha iyi anlayacağınızı düşünüyorum. En solda gördüğünüz karmaşık bir popülasyondur. Bu popülasyon içerisinde 5 farklı gen (renk) mevcuttur. Bu 5 farklı genin görülme sıklığı %20dir, yani birbirlerine eşittir. 5 nesil sonra, herhangi bir seçilim baskısına maruz kalmasalar bile, tesadüfi ölümler sonucu bu oranlar değişmektedir. Sarı renk popülasyonda ciddi anlamda azalırken, mavi renk popülasyonda artış göstermiştir. Bundan 10 nesil sonraya baktığımızda ise, yine tesadüfi etkenlerden ötürü kırmızı renk popülasyonda artarken, sarı ve pembe renk popülasyondan silinmiş, mavi ve yeşil ise azınlık olarak kalmıştır. Söylediğimiz gibi, bu elenmelerin ve hayatta kalmaların sebebi seçilim baskıları değildir, yani bu ölen renkler doğada dezavantajlı konuma sahip olan renkler değildir, tamamen tesadüfi ölümlerdir.

Evrim Ağacı

Gördüğünüz gibi, genel anlamda evrimde herhangi bir tesadüften bahsedemesek de, bu tip istisnalar mevcuttur. Genetik sürüklenme, tamamen rastlantısaldır ve öngörülemez, herhangi bir matematik işleme de bağlı değildir. Evrimde doğal seçilim gibi mekanizmalarda ortam şartları bilinir, genlerde gerçekleşen mutasyonlar sıfıra indirilir ise şayet, evrim öngörülebilirdir ve bir matematiği vardır. Lakin eğer elimizde küçük bir popülasyon var ise ve bu popülasyon genetik sürüklenmeye maruz kaldı ise, işte o zaman mevcut bulunan tür, genetik sürüklenmeden önce evrim ağacında dallanacağı yer farklı iken, genetik sürüklenme sonrasında evrim ağacında dallanacağı yer bambaşka olacaktır.

"Doğal Seçilim" yazımızı okumak için buraya, "Adaptasyon" yazımızı okumak için ise buraya tıklayabilirsiniz. Evrim konusunda merak ettiğiniz yada cevaplar aradığınız konuları buraya tıklayarak bana mail atabilirsiniz.

Ayrıca buraya tıklayarak Evrim Ağacı’nın ilgili yazısına ulaşabilirsiniz. 

Genetik sürüklenme, ismi de pek havalıymış!