Brexit: İngiltere'nin AB'den Ayrılışı

Yukarıdaki fotoğrafla 47 yıllık bir devir sona ermiş oldu. İngiltere 31 Ocak 2020 tarihinde Avrupa Birliği'nden resmen ayrıldı. Yukarıdaki fotoğraf ise Brüxel'deki Avrupa Konseyi Binası'nda, görevliler  birlikten ayrılan Birleşik Krallık bayrağını tören girişinden kaldırken kaydedildi.

Brexit Nedir Nasıl Ortaya Çıktı?

   Brexit (British Exit) aslında İngiltere'nin Avrupa Birliğinden ayrılması olayına verilen isim. Aslında birlikten ayrılma düşüncesi İngiltere için yeni değil. İngiltere'nin AB'ye(o zamanki ismi Avrupa Ekonomi Topluluğu) katılmasının üzerinden henüz 3 yıl geçtiği 1976 senesinde, birlikten çıkıp çıkmama konusunda İngiltere'de halk oylaması yapıldı. Sandıktan %67 oranında "birlikte kalınması" kararı çıktı.  Hazirhan 2016'da Birleşik Krallık geneli (İngiltere, Galler, İskoçya, Kuzey İrlanda, Cebelitarık) yapılan halk oylamasında ise işler bu sefer daha farklı giderek sandıktan %52 oranında "Avrupa Birliğinden ayrılma" kararı çıktı. Bölgesel olarak sonuç incelendiğinde ise İngiltire ve Galler'de çoğunluk ayrılma yönünde oy kullanırken İskoçya, Kuzey İrlanda ve Cebelitarık'ta birlikte kalma yönünde oy kullandığı gözüküyor. Bu sonuç ile birlikte  Birleşik Krallık ve AB için sıkıntılı bir süreç başlamış oldu.

   Peki, bu 40 yılda ne değişti de İngiliz halkı artık birliğin içerisinde yer almaktan vazgeçti? Bu değişimin en büyük sebepleri olarak  artan göç -mülteci sorunları ve terörizm faaliyetleri gösteriliyor.  İngiltere'de özellikle muhafazakar kesim, birliğin ve serbest ticaret bölgesinin getirdiği avantajlardan mahrum olmayı göze alarak böyle bir karara vardı.

 Süreç Nasıl Gelişti?

   O dönemde İngiltere hükümetinin başında başbakan sıfatında , 2015 seçimlerinde %37 oranında oy alarak tek başına iktidara gelen muhafazakar partinin başkanı David Cameron bulunuyordu. Cameron'un 2015 seçim vaatlerinden biri de seçilmesi durumunda AB'den ayrılma referandumu yapılmasıydı. Kendisinin ve partisinin "AB'ye devam" yönünde tavır takınacağını belirterek ülkeyi halk oylamasına götürdü. Halk oylaması kararı sonrası  siyasi partiler oylamada taraflarını belirtmesine rağmen pekçok partide, parti içinde dahi ortak karara varılamadığı görüldü. Aşağıdaki tablo Birleşik krallıklta faaliyet gösteren siyası partilerin oylamada taraflarını göstermektedir:

Brexit Referandumunda İngiltere partilerinin tarafları

  Sandıktan ayrılma yönünde karar çıkmasının ardından 13 Temmuzda Cameron istafısını kraliçeye sunarak başbakanlıktan çekildi. Yerine muhafazakar partinin yeni başkanı Theresa May geldi. Referandum öncesinde İngiltere'nin AB'de kalması gerektiğini savunmasına rağmen May, başbakan olduktan sonra sandıktan çıkan karara saygı duyduğunu ve bu yönde çalışmalara başlayacağını duyurdu.

   Sandıktan çıkan karara rağmen İngiltere için işin zor kısmı yeni başlıyordu. AB ile yapılan Brexit anlaşması  üç kez parlamentoya sunulmasına rağmen onaylanmadı. Başbakan May'in anlaşmanın parlamentodan geçmesi için İşçi Partisi ile bir ortaklık kurma çabaları da bir sonuç vermeyince May şu sözlerle istifa edeceğini açıkladı : "Brexit'i gerçekleştirememiş olmak benim için daima derin bir üzüntü konusu olacaktır. Yeni bir başbakanın bu çabayı yürütmesi İngiltere açısından daha iyi olacaktır". Böylelikle May 24 Temmuz 2019'da görevi bırakmış oldu.

Aynı gün başbakanlık ve muhafazakar partinin genel başkanı görevlerine  Brexit'i gerçekleştirme sözünü vererek Boris Johnson geldi. Daha sonrasında ülkede erken genel seçim kararı alındı ve 12 Aralık 2019 tarihinde yapılan seçimlerde Boris Johnson'ın partisi, muhafazakar parti 650 sandalyelik Avam Kamarası'nda 365 sandalye kazanarak seçimden birinci çıktı. Artık Brexit anlaşmasının kabul edilmesi için sebep kalmamış oldu ve 20 aralıktaki oylama ile birlikte Brexit anlaşması kabul edildi.

Boris Johnson

Theresa May

David Cameron

Brexit Anlaşmasının Neleri Kapsıyor, Bundan Sonraki Süreç Nasıl Olacak?

Anlaşmanın onaylanmasının ardından 31 Ocak 2020 tarihinde Birleşik Krallık resmen birlikten ayrılmış oldu. Böylelikle ilk defa bir üye AB'den ayrıldı.

•    Brexit anlaşmasına göre 2020 sonuna kadar İngiltere AB kurallarına uymaya devam edecek
•    Bu süre içerisinde İngiltere'nin üye ülkelerin her biri ile yeni ticaret anlaşması yapması gerekmekte. Eğer İngiltere ile herhangi bir AB üyesi arasında ticaret anlaşması yapılırsa bu anlaşma yürürlüğe 2021 yılında girecek. 2020 sonuna kadar ise İngiltere ve AB ülkeleri arasında serbest ticaret anlaşması yürürlükte kalmaya devam edecek.
•    Eğer 2020 sonuna kadar herhangi bir AB ülkesi ile İngiltere arasında bir anlaşmaya varılamazsa 2021 yılından itibaren bu ülke ile İngiltere arasında Dünya Ticaret Örgütünün belirlemiş olduğu kurallara göre ticaret gerçekleşecek. Böyle bir durum İngiliz ekonomisi açısından kötü sonuçlar doğuracaktır.
•      İngiltere birlikte iken, diğer ülkeler ile AB arasında yapılan anlaşmalara tabiydi. İngiltere'nin birlikten çıkmasıyla bu anlaşmaları aynen kopyalamasına izin verildi.
•    İngiltere 2020 sonuna kadar AB bütçesine katkı yapmaya devam edecek.
•     İngiltere 2020 sonuna kadar Avrupa Adalet Divanı'nın kararlarını yerine getirmekle yükümlü olsa da oy hakkı bulunmayacak.
•     2020 sonuna kadar İngiliz vatandaşları AB ülkelerinde , AB vatandaşları da İngiltere'de çalışma-oturma vizesi olmadan yaşamaya devam edecek ancak 2021 itibari ile ne olacağı durumu belirsizdir. Eğer üye ülkeler ve İngiltere önceki gibi serbest dolaşım konusunda anlaşmaya varamazsa  ikamet hakkı ve çalışma vizesi alınması gerekecek.

Sonuçları

  Aslında böyle bir anlaşmanın olası sonuçlarını kestirmek güç, sadece bazı tahminlerde bulunulabilir. İngiltere'nin AB'den ayrılması özellikle ekonomi alanında olumsuz etkilerini sadece İngiltire Ab arasında değil küresel ölçekte de hissettirebilir.

AB ülkeleri bütün olarak düşündüğümüzde İngiltere'nin  en büyük ticaret ortakları. Öyle ki 2018 yılında İngiltere AB'ye  toplam ihracatının %45 ine denk gelen 291 milyar euro luk ihracat gerçekleştirdi. Yine toplam ithalatının %53 üne denk gelecek şekilde AB'den 357 milyar euro luk ithalat yaptı.

•    Serbest ticaret anlaşmasının yürürlükten kalkacak olmasıyla İngiliz ürünlerinin AB ülkelerinde yüksek gümrüğe tabi tutulması dolayısıyla İngiltere'nin ihracatının ciddi oranda düşmesi ihtimali bulunuyor.
•     İngiliz şirketlerinin AB ülkelerinde kamu ihalelerine girmesi zorlaşacak. Bu özellikle İngiltere için önemli kalemlerden olan bankacılık, muhasebe ve hizmet sektörlerinde İngiltere'yi olumsuz etkileyecektir.
•     Bazı şirketler İngiltere'nin AB ayrıcalıklarından mahrum olacağı gerekçesiyle merkezlerini İngiltere'den diğer AB ülkelerine taşımaya hazırlanıyor. Bu İngiltere ekonomisinde daralmaya ve işsizlikte yükselişe sebep verebilir.
•     AB ürünlerinin İngiltere'ye daha yüksek gümrük oranlarıyla girmesiyle ürünlerde pahalılaşma görülecektir. Bu durum enflasyonu artıracaktır.
•     Aslında Birleşik Krallık için en büyük sorun AB'den ayrılmak istemeyen ve bu yönde oy kullanan İskoçya ve Kuzey İrlanda'nın İngiltere'den ayrılarak bağımsızlıklarını ilan etmeleri olacaktır.
•     Avrupa ve İngiltere'nin askeri açıdan bir güvenlik problemi yaşanması beklenmiyor. İngiltere Nato üyeliğine devam edecek ancak savunma sanayi ürünlerinin ticaretinde olumsuzluklar gözlenebilir.
•     AB açısından bakacak olursak birlik sadece en büyük ekonomik güçlerinden birini kaybetmekle kalmadı. Brexit'in AB için en yıkıcı sonucu, birliğin geleceğine olan inancın zayıflaması oldu şüphesiz. İngiltere ile birlikte bir çözülmenin başlaması da ihtimal dahilinde.
•    Ayrılmanın Türkiye'nin AB'ye dahil olma konusunda nasıl bir etki yaratacağı belirsiz. İngiltere en azından sözlü olarak Türkiye'nin AB'ye girmesini destekliyordu. İngiltere'nin ayrılması ile Türkiye içeride bir destekçisini kaybetmiş oldu; ancak AB'nin İngilterenin birlikten çıkması üzerine genişleme politikasına gidebileceği de söylentiler arasında. Böyle bir durum Türkiye açısından avantaj olarak yorumlanabilir.

Brexit'in İngiltere, AB, Türkiye ve diğer ülkeler için nasıl sonuçlar doğuracağını zamanla göreceğiz.

Brexit: İngiltere'nin AB'den Ayrılışı