Evrimin Mekanizmaları: Akraba Seçilimi/Grup Seçilimi

Evet, sırada bir diğer evrim mekanizması olan “Akraba Seçilimi” var. Akraba seçilimini kısaca şu şekilde özetleyebiliriz: Canlılar, birbirlerine akrabalık derecesine göre öncelik tanırlar.

Bunu biraz açmamız gerekiyor. Bu mekanizma, canlıların doğal ortamda birbirlerine yardımcı olmasıdır diyebiliriz. Bazı canlılar fedakarlık yapar iken, bazıları bencil davranırlar. Fedakarlık yapan canlılar, grubun diğer üyelerini herhangi bir tehditten kurtarmak pahasına kendilerini tehlikeye atabilirler. Bencil canlılar ise, gruptan çok kendilerini düşünürler ve içinde bulundukları tehlikeden yalnızca kendilerini kurtarmayı amaçlarlar. Özgecil/bencil davranışı, Richard Dawkins sistemleştirmiş ve “Gen Bencildir” kitabında, bencil gen kuramını kapsamlı örneklerle açıklamış ve izah etmiştir. Biz bu yazımızda fedakarlıklara örnek vererek açıklamaya çalışacağız.

Pek çok sincap türünde görülen bu olay, bireylerin, gruplarını tehdit eden bir canlı gördükleri zaman, kendi yerlerini avcıya ifşa etmek uğruna da olsa, cırlak sesler çıkartarak grubun diğer üyelerini uyarırlar. Bu uyarı seslerini duyan avcı, sesin kaynağını daha kolay bulabilir lakin sincaplar bunu önemsemez ve grubu kurtarmak amacı ile bu çağrıyı yaparlar. İşte bu akraba/grup seçilimine çok güzel bir örnektir. Eğer sincap o uyarı çağrısını yapmaz ise, grubun diğer üyeleri zarar görecektir. Burada şu soruyu sorduğunuzu duyar gibiyim, “Evrimsel süreçte canlılar hayatta kalmak ve üremek amacındadırlar. Madem hayatta kalmak temel gereksinim, niçin kendilerini avcılara karşı açık ediyorlar?” bu soru çok güzel bir sorudur. 

                                                           

Bildiğiniz gibi canlıların, yakınlık derecesine göre gen benzerliği mevcuttur. Yani bir canlının genleri, annesi ile %50 yakınlık gösterirken, kuzeni ile ortalama %30 yakınlık göstermektedir. Herhangi bir durumunda, canlının annesi veya kuzenini koruması gerekirse, çok büyük ihtimalle canlı annesini koruyacaktır. Bunun sebebi, annesi ile olan gen yakınlığıdır. Eğer annesini korumaz ve annesi ölür ise, canlı kendisiyle yarı yarıya aynı genleri paylaşan bir akrabasını kaybetmiş olur. Bu da demektir ki, kendi genlerinin popülasyonda yayılması daha güç olacaktır. Eğer o canlının annesi ölmemiş olsydı, belki de birkaç yavru daha dünyaya getirecekti ve bahsettiğimiz canlının kardeşleri olacaktı. Kardeşleri ile de büyük bir gen benzerliği taşıyacağı için, kardeşleri de evrimsel süreçte hayatta kalıp üreyecek ve bu sebeple kendi genlerini bir sonraki nesle aktarmış olacaklardı. Şimdi başa dönelim, bahsettiğimiz canlının annesi öldü ve başka hiç kardeşi yoktu. Bu sebeple aralarındaki gen benzerliği en yakın olan akrabasını kaybetti, bu sebeple gen benzerliğinin yüksek olduğu diğer bireyler meydana gelemedi (kardeşleri olmadı). Yani aynı gen birçok farklı bireyden (kardeşlerinden) aktarılabileceği halde, sadece bahsettiğimiz canlıdan aktarılabilmiştir. Bunu popülasyon bazında değerlendirirsek, 100 bireyden oluşan bir popülasyon içinde bu genin yayılması zor olacaktır. Eğer anne ölmeseydi ve bahsettiğimiz canlının kardeşleri olsaydı, 100 bireyden oluşan bir popülasyon içinde benzer genler 4-5 farklı bireyden bir sonraki nesle aktarılmış olacaktı. Bu sebeple de genlerin popülasyonda yayılması daha kolay olacaktı.

Akraba seçilimine bir diğer örnek ise,insan spermindeki akraba seçilimidir. İnsanlar eşeyli üreme ile üredikleri için, spermlerde birbirlerinden çok farklı genetik bilgiler yer almaktadır. Yumurtaya ulaşmak için birbirleriyle yarışan spermler, yakınlarında genetik benzerliği %50 den fazla olan diğer sperm veya spermler olduğu zaman, akrozom yapılarını çok daha hızlı harcayarak kendilerini feda etmektedirler. Bunun sonucunda ise, kendisiyle genetik benzerliği yüksek olan diğer sperm veya spermlerin yumurtaya girmesini kolaylaştırmaktadırlar.

Evrim Ağacı

Gördüğünüz gibi grup içinde bireyler, diğer bireyleri akrabalık derecesine göre kayırmaktadır. Kayırılan bireyler hayatta kalıp daha kolay ürüyorken, kayırılmayan bireylerin hayatta kalması ve üremesi zorlaşmaktadır. Aynı durum, mikro düzeyde bulunan spermler için bile geçerlidir.

Genetik benzerlik hayat kurtarır!